قلمزنی و شیوه ها و مراحل مختلف آن

موضوع : قلمزنی و شیوه ها و مراحل مختلف آن

توضیح: این فایل به صورت ورد و آماده ی پرینت می باشد

مقدمه:
صنايع دستي ايران بخصوص هنر فلزكاري كه مورد گفتگوي ماست، تجليگاه سنن، آداب و رسوم قوم ايراني است. گرچه در متن تاريخ ايران به هنر، بويژه هنر فلزكاري، توجه زيادي نشده است و بدين لحاظ چهره‌هاي بسياري از هنرمندان بخصوص فلزكاران را غبار فراموشي فراگرفته است، اما شاهكارهاي بجا مانده گواهي پرمعني از انديشمندي و سختكوشي آنان در آفرينش هنرهاي ارزنده ايراني است.
هدف تاريخ هنر عبارت است از شناخت و ارزيابي هنر، از هر زمان و مكاني كه آمده باشد و با هر دستي كه ساخته شده باشد در خارج از عرصه فرهنگ، دو اصطلاح هنر و تاريخ اين چنين تنگاتنگ دركنار يكديگر قرار نمي‌گيرند. مردم غالباً تاريخ را سند و تفسير كارهاي گذشته انسان و هنر را- بدرستي- چيزي موجود در برابر قواي بينايي و لامسه مي‌پندارند، كه البته رويدادهاي از ياد رفته و محو شده‌اي كه اجزاي تشكيل دهنده تاريخ به شمار مي‌روند چنين نيستند. واقعيت اين است كه اثر هنري، بدليل مرئي و ملموس بودنش، گونه‌اي رويداد پايداري كننده است. اين اثر در زمان و مكاني خاص و به دست اشخاصي خاص آفريده شده است، حتي اگر ما هميشه آگاهي درستي درباره زمان و مكان و آفريينده آن نداشته باشيم. اين اثر با آنكه آفريده‌اي متعلق به روزگاران سپري شده است، در زمان حال به حياتش ادامه مي‌دهد و تا مدتهاي طولاني از روزگار خوش باقي مي‌ماند .
تاريخچه:
اشياء و آثار زيادي كه بوسيله اجتماعات باستاني چه در طول دورانهاي پيش از تاريخ و چه در دورانهاي تاريخي در محل استقرار آنها چه در غارها، تپه‌هاي باستاني، يا ابنيه تاريخي بر جاي و به يادگار باقي مانده است بخوبي ثابت مي‌نمايد كه بشر علاقه، شوق و استعداد خاصي براي توليد نمودن اشياء ظريف و زيبا داشته و رهگذر بنا به اقتضاء و امكان و تسهيلات موجود در هر زمان اثر و نمونه‌اي برجاي گذارده است. نقاشي‌هاي جالب و زيباي غارهاي باستاني در نقاط مختلف جهان، تزئينات ظريف و قابل توجهي كه بر روي ادوات و ابزارهاي استخواني دوران پيش از تاريخ به كار گرفته شده است، ادوات ظريف و زيباي ساخته شده از سنگهاي مختلف كه همگي باقيمانده از دورانهاي اوليه‌ايست كه بشر به صورت غارنشيني به زندگاني خود ادامه مي‌داده صحبت اين فرضيه را ثابت نموده و نمايشگر اين طبيعت عمومي افراد انساني از نظر گرايش به زيبايي و زيباپسندي و توجه بدين نكته مي‌باشد.
در دورانهاي گذشته در طول سير تكامل تمدن و فرهنگ و هنر بنابر امكانات موجود و قدرت و امكان دست‌يابي به منابع اوليه و خام در طبيعت و طرز استفاده از آن، مواد مختلفي چه بصورت اصلي در طبيعت و چه بصورت توليدي و مصنوعي براي ساختن زيورآلات و ابزار و ادوات و اشياء نفيس و تزئيني بكار گرفته شده است. اين مواد طبيعي يا صنعتي جلب توجه هنرمندان و صنعتگران با استعداد را نموده و از آنها اشياء مختلفي را بوجود آورده‌اند. اگر چه كشف اين گونه ساخته‌هاي دست بشر متعلق به آن دورانها، با توجه به پيشرفت صنعت و تكنيك عصر حاضر شايد خاصي نداشته باشد، ولي با در نظر گرفتن زمان و هنگام توليد و تكنيكهاي اوليه موجود در آن زمان بيانگر پيشرفت خاص و استعداد قابل توجه سازندگان آنها بوده و مراحل اوليه پيشرفت هنر و صنايع را معرفي مي‌نمايند. هم‌چنين از طرف ديگر با توجه به امكانات زمان،‌ انتخاب و اهميت هر ماده خاص، براي ساختن اين گونه آثار در دورانهاي مختلف متفاوت بوده است.
در آن هنگام كه بشر زندگاني دوران جمع‌آوري غذا را پشت سر گذارده و از زندگاني غارنشيني به تدريج به مرحله زندگاني استقرار در دهكده‌ها رسيد، از نظر امرار معاش و تهيه مايحتاج روزانه زندگي آرامش و تأمين بيشتري بدست آورد. تكثير وتوليد مواد غذايي از طريق كشاورزي فرصت و فراغت بيشتري در شبانه‌روز براي بشر بوجود آورد. اين فرصت اضافي در راههاي ديگري منجمله ساختن ادوات تزئيني و يا تزئيني نمودن ادوات و ابزارهاي عادي احتياجات زندگي روزمره بكار گرفته شد. نمونه اين نحوه فعاليتهاي تزئيني در اشيائي مانند كاسه‌هاي سنگي تزئين شده با نقوش كنده و يا برجسته كه از اين دورانها باقيمانده است مشاهده مي‌گردد. علاوه بر مواد طبيعي مانند سنگ و چوب و استخوان كه براي ساختن اشياء، ابزار و ادوات ساده در اختيار جوامع اوليه بشري وجود داشت،‌انسان در همان مراحل اوليه استقرارهاي كشاورزي و دهكده‌اي به رفر ساختن ظروف سفالي براي نگاهداري مايعات و ساير مواد پي برد. با وجوديكه ظروف و اشياء سفالي در ابتدا بسيار ساده و براي استفاده زندگاني عادي و روزمره بكار مي‌رفت به زودي در ساختن اين ظروف تزئينات خاص چه از نظر شكل و چه از نظر نقش بخصوص با پيشرفت تكنيك سفالگري بوجود آمد و سفالگران به ساختن ظروف سفالين با نقوش تزئيني به رنگهاي مختلف و يا با نقوش كنده و يا برجسته شروع نمودند.
پس از گذشت اين دوران كه استعداد هنرمندان بيشتر بر روي ساختن نمونه‌هاي ظروف سفالين زيبا و متناسب بكار مي‌رفت بتدريج اجتماعات بشري با پيشرفت تكنيك به كشف فلزات دست يافتند و اين پديده مهم و ماده جديد كه از مقاومت و دوام بيشتري برخوردار بود بجاي سفال مورد استفاده هنرمندان قرار گرفت و استعداد هنرمندان بيشتر بر روي اين ماده جديد تجلي نموده است. از دورانهاي بس قديم يعني حتي از دوران ديرينه سنگي (حجر قديم) كه اجتماعات غارنشين و اوليه براي ساختن ادوات خود از سنگ استفاده مي‌نمودند بتدريج صنعتگران اوليه تجريبات خاصي نسبت به انواع سنگها و طرز استفاده از آنها براي ساختن ابزار مختلف بدست آوردند و در طول اين تجربيات بود كه بشر بتدريج آگاهي خاص نسبت به سنگ فلزات كه بصورت اوليه در طبيعت وجود داشتند بدست آورد. در طول دوران نوسنگي (حجر جديد) نيز صنعتگران آشنايي خاص با سنگ فلزات بدست آورده و بتدريج طرز استخراج فلز را از اين سنگهاي فلزي طبيعي بطريق ابتدايي و اوليه و با كوبيدن آنها بسدت آرودند. استخراج فلز و استفاده از آن در كشورها ما ايران در همان دورانهاي اوليه بسيار پيشرفت نمود و بقايا و آثار مس استخراج شده بوسيله كوبيدن يا چكش زدن در حفاريها تپه دهلران در دشت خوزستان كه قدمت آن بحدود هزاره هشتم پيش از ميلاد مسيح مي‌رسد كشف گرديده است.
بلافاصله پس از استخراج فلز از طريق حرارت دادن سنگ فلز و ذوب نمودن آن و درك اهميت آن ماده در ساختن ابزار و ادوات و ساير وسايل زندگاني، بشر به فعاليت دامنه‌داري براي پيشرفت در اين تكنيك دست زد و بتدريج فلز يكي از مهمترين مواد در زندگاني صنعتي اجتماعات انساني گرديد.
و هنرمندان صنعتگران كه اين ماده جديد را از هر حيث براي تجلي هنر و استعداد خود مناسب‌تر مي‌ديدند آنرا بتدريج بخصوص در موارد تزئيني جايگزين موادي چون چوب، استخوان و يا سفال قرار دادند. در اواسط هزاره دوم پيش از ميلاد فلز در سطح وسيعي در زندگاني بشر در خاور نزديك و خاورميانه رواج يافته بود و يكي از مهمترين مواد در زمينه صنعت و تكنيك قرار گرفت و ادوات و ابزار، سلاح‌هاي جنگي، و ادوات و اشياء تزئيني و بخصوص جامهاي تزئيني از فلزات معمولي مانند مفرغ و فلزات قيمتي مانند طلا و نقره ساخته شد .
در حدود 2500 تا 1500 سال ق.م با كشف اتفاقي قلع، عصر مفرغ آغاز شد و صنعتگران توانستند با تركيب مس و قلع به ماده اوليه مقاومتري كه خواص مس را نيز دارا بود، دسترسي يابند و اين چنين بود كه مفرغ كاري به صورت يكي از برجسته‌ترين صنايع بشري درآمد.
عنصر آهن، اگر چه از نيمه اول هزاره سوم ق. م در بين‌النهرين، آسياي صغير (و احتمالاً مصر) شناخته شده بود ولي به علت ديرگداز بودن و عدم قابليت چكش‌خواري و تغيير شكل عملاً نتوانست در صنعت آن زمان جايي براي خود باز كند تا اينكه در فاصله 1500 تا 550 سال ق. م با كشف راههاي تبديل آهن به فولاد كه ظاهراً براي نخستين بار در ارمنستان توسط صنعتگران آن سامان انجام شد، آهن نيز براي ساخت انواع وسايل مورد استفاده انسان قرار گرفت.
در حدود 1000 سال ق. م صنعت ساخت وسايل آهني پيشرفت چشمگيري كرد و انسان موفق به ساختن سلاحهاي جنگي و تدافعي، ابزار شكار و همچنين لوازم كشاورزي با عنصر تازه يافته شد، اما در ساختمان اين اشياء شكل قالبي اشياء مفرغي حضوري محسوس داشت.
 
هنر فلزكاري پس از ظهور اسلام:
در طول دو قرن اوليه اشغال ايران كه آئين شرع اسلام بر جامعه ايراني حكمفرما بود، موازين و مقررات حاكم بر جامعه تا چند دهه باعث سلب نبوغ و قدرت خلاقيت هنرمندان ايراني شد. چنين وضعي هنرمندان را از تجليات هنري بازداشت و به علت پراكندگي و مهاجرت آنان هنر ظريف فلزكاري به دست فراموشي سپرده شد.
اعراب كه خود از هنر و صنايع ظريفه بي‌بهره بودند، به علت نهي دين، اكل و شرب در ظروف زرين و سيمين را حرام مي‌شمردند. مضافاً ساخت هرگونه اشياء را به صورت مجسمه در پرهيز از بت‌پرستي يا ترسيم نقوش جانداران را بر روي ظروف و اشياء فلزي و همچنين بر در و ديوار بناهاي مساجد تحريم كردند. سختگيري حكام شرع و محتسبان در اجراي احكام، آنچان شديد بود كه صاحبان كار و پيشه هنري از ترس جان و مال خود ندرتاً به خلق يا توليد آثار هنري مي‌پرداختند. به كلامي ديگر هنر و هنردوستي و هنرمندي در اين زمان تا مدتي در جامعه ايران راه زوال پيمود و به بوته فراموشي سپرده شد.
ولي شكست و انقراض دولت ساساني به دست اعراب مسلمان، و سلطه آنان بر ايرانيان نتوانست موجب خفقان روح ايران در خلق آثار هنري شود. هنر آفرينان ايراني پس از ثبات وضع و ايجاد آرامش و طلوع حكومتهاي ملي از پس ابرهاي تيره، از گوشه و كنار ايران پديدار شدند تا قريحه ملي و نژادي خود را به منصه بروز رسانند. اين هنرمندان نتوانستند از فلزاتي ديگر چون آهن، مفرغ، مس و برنج ظروف و اشياء نفيسي بسازند كه همگي نشاني از غناي ذوق و قريحه نژادي سازندگان آنها است.
پس از افول اغتشاشات و هرج و مرجها فلزكاران اين عصر اسلوب و روش فلزكاران ساساني را سرمشق كارهاي خود قرار دادند؛ چه شيوه و سبك هنر ساساني پس از استيلاي اعراب هنوز در شمال خراسان و ماوراءالنهرين باقي بود. شايد همين دوام كه تا دوران حكومت شاهان و امراي محلي مانند طاهريان، صفاريان، آل‌زياد، آل بويه، سامانيان- كه از مشوقان هنر ايراني بودند- و بالاخره سلجوقيان كشيده شد و در دگرگون ساختن نيروي مهاجم كمك كرد، و نيز تشويق شاهان و اميران ايراني كه در اين زمان در مقابل اعراب قد برافراشتند، فلزكاران ايراني را ترغيب به ساختن ظروف و اشيايي كرد كه گويي براي افراد عادي ساخته نشده و منحصراً به كار شاهان و اميران و بزرگان مي‌آمده است. تركيب و روح هنري اين آثار كه برخي از آنها در موزه‌ةا و بعضي در مجموعه‌هاي خصوصي جمع‌آوري شده‌اند، نيروي تخيل و قدرت فكر و تسلط ماهرانه استادانه ايراني را به بيننده نشان مي‌دهد.
بيشترين اشياء فلزي باقيمانده پس از ظهور اسلام عبارتند از: تنگ، سيني، مشربه، قاب قرآن، شمعدان، جامهاي مفرغي، عودسوز، لگن، ظروف نقش‌دار برنجي و مسي. هنرمندان ايراني ظروف و اشياء فلزي را طلاكوب و نقره‌نشان مي‌ساختند، و يا آنها را به صورت مشبك و مرصع به خواستاران هنر عرضه مي‌كردند.
فلزكاران اين عصر استثنائاً ظروف و اشياء ديگري از زر و سيم با نقوش و تصاوير انسان و جانوران جهت بزرگان و اميران مي‌ساختند و آنان بآساني در خلوت قصور و سراهاي خود، به اتكاي قدرت خاصه خويش از احكام شرع سرپيچي كرده، از اين ظروف استفاده مي‌كردند. تعدادي از اين اشياء كه ضمن حفريات و كاوشهاي زيرزميني يافت شده و امروزه زينت‌افزاي موزه‌ها هستند، گواي ادعاي ماست .
 
فهرست مطالب

عنوان                                                  صفحه

مقدمه    1

تاريخچه    2

فصل اول: خواص فلزات

خواص و ويژگي‌هاي عمومي فلزات    15

خواص و ويژگي‌هاي مس    17

فصل دوم: قلمزني و شيوه‌هاي مختلف آن

قلمزني    23

قلمزني برجسته    26

مشبك‌كاري    27

ترصيع‌كاري    27

ميناكاري    28

مليله‌كاري    31

طلاكوبي روي فولاد    37

فصل سوم: مراحل قلمزني

مراحل قلمزني    39

فصل چهارم: مراحل انجام كارهاي عملي پروژه
 
مراحل انجام كارهاي عملي پروژه    46

فصل پنجم: خواص برخي اسيدها و پاتينه كردن مس

استات مس    51

اكسيد مس    52

اسيد نيتريك    53

روش پاتينه كردن مس    54

دانلود کامل این فایل ، بعد از خریداری