مروری بر پژوهش های انجام شده در مورد بیماریهای زیتون در ایران

موضوع : مروری بر پژوهش های انجام شده در مورد بیماریهای زیتون در ایران

توضیح: این فایل به صورت ورد و آماده ی پرینت می باشد

چكيده
عوامل بيماري زاي قارچي و باكتريايي از مهمترين عوامل كاهش توليد زيتون در دنيا محسوب مي گردد. با توجه به اهميت اين محصول، در راستاي اجراي برنامه هاي توسعة كشت زيتون، مطالعات و تحقيقات همه جانبه‌اي در استان هاي كشور انجام شده است.
باغات زيتون كشور و نيز باغات مادري زيتون درشهرستان طارم عليا واقع در استان زنجان كه كانون توليد قلمه و نهال زيتون در كشور است، از لحاظ عوامل بيماري زايي و تعيين پراكنش هر يك از بيماري ها بررسي شده اند.
باغات مورد بررسي به طور تصادفي انتخاب شده و پس از بررسي درختان موجود در هر باغ، از علائم مشكوك و آلوده به بيماري نمونه برداري و به منظور جداسازي عوامل بيماريزا به آزمايشگاه منتقل شده اند. به روش هاي معمول آزمايشگاهي و روش هاي توصيه شده براي هر عامل نسبت به جداسازي ، خالص سازي و اثبات بيماري زايي عوامل قارچي اقدام گرديده و نمونه هاي مشكوك به عوامل باكتريايي و ويروسي در مؤسسات تحقيقات آفات و بيماري هاي گياهي مورد بررسي قرار گرفته اند. در هر باغ و كل منطقه براساس تعداد درختان بازديد شده و بيمار و تعداد باغات بررسي شده، ميزان آلودگي و پراكنش آن ها برآورد گرديده است.
مهمترين عوامل پوسيدگي ريشه و خشكيدگي قلمه ها در ايران عبارتند از
 Fusarium solani Pythium ultimum, Rhizoctonia solani,. در نهال هاي يك ساله موجود در گلدان ها علاوه بر قارچ هاي مزبور Macrophomina phaseolina, Verticillium dahliae و به ندرت گونه هاي Phytophthora مشاهده گرديده كه باعث خشكيدگي نهال ها مي شدند.
در باغات جديدالاحداث نيز همه قارچ هاي فوق الذكر از ريشه و طوقه نهال هاي جوان بيمار جداسازي گرديده است كه با توجه به اينكه در باغات جديد الاحداث در اراضي باير احداث مي گردند و تقريباً عاري از عوامل مزبور مي باشند، به احتمال زياد اين عوامل توسط نهال هاي آلوده به باغات جديد منتقل شده اند. درباغات كهنسال قارچ هاي Armillaria mellea, Roselinia necatrix از ريشه درختان در حال زوال جداسازي گرديد.
در باغات مسن قارچ‌هاي بيماري‌زاي هوازاد نيز مورد شناسايي قرار گرفتند كه مهمترين آن ها عبارت بودند از Spilocea oleaginum عامل بيماري لكه طاوسي، Hormiscium oleae عامل خشكيدگي نوك سرشاخه ها و گونه هاي Alternaria  عوامل لكه برگي.
در سال 78 براي كنترل عوامل بيماري زاي عامل خشكيدگي قلمه ها و نهال ها اقدام به ضدعفوني خاك مورد استفاده نهالستان ها با متيل برومايد گرديد. نتيجة اين عمل در كاهش عوامل مزبور بالاخص Verticillium dahliae بسيار رضايتبخش بود.
 
مقدمه
درخت زيتون با نام علمي Olea europea گياهي است هميشه سبز و بومي نواحي گرمسير كه در صورت وجود 300 ميلي متر بارندگي ساليانه كشت ديم آن نيز امكان پذير مي‌باشد. براساس محاسبات به عمل آمده در سازمان جهاد كشاورزي زنجان امكان توسعه كشت زيتون تا سطح 20 هزار هكتار قابل دستيابي بوده و مي تواند ساليانه حدود 16000 تن روغن زيتون در منطقه توليد نمايد كه با محاسبات قيمت روغن زيتون در بازارهاي جهاني ( هر تن معادل 800 دلار) ارزش اقتصادي آن سالانه 8/12 ميليون دلار مي‌باشد كه مي‌تواند تحول عظيمي از نظر اقتصادي و اجتماعي ايجاد نمايد.
زيتون در ايران در نواحي طارم، گرگان، مازندران، گيلان، خوزستان، فارس، خوربيانك، راميان، كوهستان‌هاي دالاهو، لرستان، كهكيلويه و بويراحمد، چهار محال و بختياري، كرمان، قزوين، كردستان و گرمسار كشت مي گردد.
در جهان به دليل اهميت زيتون و فرآورده هاي آن درصنايع مختلف، تحقيقات زيادي دربارة كشت و پرورش، آفات و بيماري هاي گياهي و ارقام مختلف آن و روش هاي كنترل آفات و بيماري هاي اين درخت در دنيا صورت گرفته است. در تحقيقات گياهپزشكي، عوامل بيماري زاي متعددي از روي درختان زيتون جدا و گزارش شده است و اهميت هر يك از آن ها از نظر كمي و كيفي روي محصول مورد توجه قرار گرفته است.
لكه برگي ها، بيماري‌هاي آوندي، بيماري هاي ريشه و طوقه و رشد قارچ‌هاي بيماري زا روي ميوه زيتون كه در انبار باعث افزايش اسيديته روغن مي‌شود از جمله عوامل مهمي است كه موجب خسارت در توليد اين محصول مي گردد.
مهمترين بيماري هاي درخت زيتون، پژمردگي ورتيسيليومي، لكه چشم طاووسي، مومي شدن ميوه، كپك دوده اي و ماكروفوما، تعيين و تشخيص شده است.
بيماري پژمردگي ورتيسيليومي در تمامي كشورهاي شمالي مديترانه، سوريه و كاليفرنيا وجود دارد كه باعث كم شدن عملكرد، خشك شدن شاخه هاي جوان وخشكيدن كامل درخت مي‌شود.
اين بيماري را در جنوب سوريه عمده مشكلات پرورش درختان زيتون عنوان مي‌نمايند و بررسي هاي انجام شده در باغات 10-5 ساله نشان مي دهد كه آلودگي به اين بيماري تا 29/49 درصد باغات وجود داشته و در جايي كه در سال هاي قبل از احداث باغ سبزيجات مانند گوجه فرنگي كشت مي شده است اين بيماري شيوع بيشتري داشته است.
بيماري هاي مهم درختان زيتون دركشورهاي مديترانه اي عبارتند از گال باكتري با عامل Pseudomonas syringae، لكه چشم طاووسي با عامل (Spiloceae oleagina) با گسترش زياد و قابل توجه و شدت بالا در كليه مناطق كشت زيتون، پژمردگي  وريتسيليومي با عامل Verticillium dahliae  و آنتراكنوز زيتون با عامل Glomerella cingulata با توسعه و گسترش محدود وكم ولي شدت بالا در درختان آلوده و ديگر بيماري ميوه با عامل Mycocentrospora cladosprioides و Camarosporium dalmatica و نكروز باعامل Phoma incompta و ديگر بيماري ها كه از قارچ هاي كم اهميت مي باشند.
در ايتاليا بيماري هايي كه روي اپيدميولوژي و روش هاي كنترل آن ها به منظور اجراي يك برنامة تلفيقي در جهت كنترل بيماري و كاهش دفعات مبارزات شيميايي تحقيقاتي صورت گرفته است، عبارتند از پوسيدگي هاي ريشه، لكه برگي ها باگال باكتريايي و خسارت نماتدهاي گياهي و خشكيدن درختان.
بيماري كه چشم طاووسي با گستردگي زياد در مناطق مديترانه‌اي به عنوان مهمترين عامل كاهش محصول و بيماري گال باكتريايي با آلودگي شديد در يونان گزارش شده است.
در سال 1994 در ايتاليا قارچ Phoma incompta را به عنوان عامل جديد بيماري كه موجب تغيير رنگ آوندهاي چوبي، قهوه اي شدن برگ ها و خشكيدگي شاخه‌هاي جوان مي‌شود معرفي نمودند.
علائمي از سكته ، بد شكلي و داسي شدن برگ و زردي از علائم بيماري هاي ويروسي بر روي درختان زيتون مي باشد، ضمن اينكه تلاش براي تشخيص ايزوله هاي عامل بيماري ناموفق بوده است با عمل پيوند نيز به طور رضايت بخش نتوانسته اند علائم را انتقال دهند. درسال 1976 در ايتاليا يك ايزوله ويروس از درخت زيتون جدا گرديد كه هيچ علائمي روي آن نداشته است، اين ويروس استريني از SLRV بوده كه روي درختان گيلاس و زردآلو نيز ديده مي‌شود و در قسمت مركزي ايتاليا تنها در يك مورد روي درختان بد شكلي برگ و ميوه ايجاد نموده است. بعدها نيز تعدادي ويروس از درختان زيتون جدا شده است كه بدون علائم بوده اند.
در سال 1343، اسكندري از نواحي شمالي ايران ، بيماري لكه طاووسي را جمع آوري و قارچ هاي Harmiscium olea, Spiloceae نيز توسط ارشاد در سال هاي 1356 از درختان زيتون گزارش گرديد.
براساس طرح هاي تحقيقاتي و نمونه برداري ها و مطالعات موردي در منطقه طارم و شمال كشور از قسمت هاي ريشه و برگ زيتون قارچ هاي Fusarium oxysporum ، Armillariella mellea، Verticillium dahliae، V.alboatrum، Marssonia olivarum ، Phoma sp، Botrytis cinerae ، Nigrospora sp و Spiloceae oleagina جدا گرديده است.
پوسيدگي ريشه ناشي از Fusarium solani در قلمستان ها و Rhizoctonia sp و Pythium sp، Macrophoma phaseolina توسط افشاري آزاد و همكاران در سال 1377 از درختان زيتون گزارش شده است.
صارمي در سال 1379 قارچ هاي Fusarium solani را علت مرگ نهال هاي اوليه زيتون و Verticillium dahliae را عامل Opoplexy و مرگ سريع نهال هاي جوان و شاخه هاي درختان مسن و Cycloconium oleaginum را عامل لكه چشم طاووسي برگ زيتون و قارچ Phoma sp را عامل لكه گرد و كوچك مدور در سطح برگ ها را در مناطق طارم زنجان، رودبار، گرگان، مشهد، و اطراف قم گزارش نموده است.
از زمان شروع اجراي طرح توسعه باغات زيتون تاكنون، عارضه خشكيدگي نهال ها در مبادي توليد و درختان جوان در باغات جديد الاحداث خسارات سنگيني به توليد كنندگان نهال و باغداران كشور وارد ساخته است. عوامل بيماري زاي دخيل در ايجاد اين عارضه از سال 1376 تاكنون در نقاط مختلف كشور جداسازي، شناسايي و گزارش گرديده است.
نظر به اينكه احتمال مي رفت بخشي از آلودگي ها ناشي از تهيه قلمه از درختان مادري آلوده باشد، لذا درختان زيتون باغات منتخب براي قلمه گيري از نظر آلودگي به عوامل بيماري زا به ويژه بيماري آوندي مورد بررسي قرار گرفتند. براي اين منظور درختان مادري زيتون در هر منطقه قبل از شروع فصل قلمه گيري ( نيمه دوم شهريور و نيمه دوم اسفند) مورد بررسي و بازديد قرار گرفتند و پس از ثبت تعداد درختان وارقام موجود در هر باغ، از درختاني كه داراي علائم پژمردگي يا خشكيدگي بودند نمونه برداري و به آزمايشگاه منتقل گرديدند. نمونه ها پس از ضدعفوني سطحي در محيط كشت هاي PDA، CMA و زاپك – الكل مورد كشت قرار گرفته و در دماي 25 درجه سانتي گراد به مدت 7-3 روز نگه داري گرديدند. پس از ظهور كلني قارچ ها و خالص سازي آن ها اقدام به مطالعه ميكروسكوپي و شناسايي گرديد. نتايج بررسي ها در استان گلستان نشان داد كه مهمترين بيماري‌هاي شايع در درختان مادري زيتون اين استان ، پژمردگي وريتسليومي با عامل Verticillcum dahliae و لكه چشم طاووسي با عامل Cycloconium oleaginum مي‌باشد. پژمردگي وريتسليومي در تمام باغات منتخب استان گلستان وجود داشت. متوسط آلودگي به V.dahliae در باغ مديريت كشاورزي كردكوي 2/3% و C.oleaginum 6/38% برآورد گرديد. در بين 13 رقم موجود در باغ مزبور، بيشترين آلودگي به ورتيسليوم در ارقام كنسرواليا (14%)، سويلانا(10%) و ماري (9%) مشاهده گرديد. در ارقام كروناكي، مانزانيلا، والانوليا و كالامون آلودگي مشاهده نشد. آلودگي به سيكلوكونيوم نيز تقريباً در تمام ارقام مشاهده مي شد. ارقام زرد (95%)، آميگدالوليا (85%)، سويلانا (75%) بيشترين آلودگي را داشتند، در حاليكه ارقام كروناكي، بلدي و والانوليا كمترين آلودگي را نشان مي‌دادند. در استان زنجان 1/12% درختان باغات منتخب زيتون داراي علائم سرخشكيدگي شاخه ها، 7/12% درختان داراي علائم لكه چشم طاووسي، 6/5% درختان داراي پوسيدگي ريشه و طوقه ناشي از Armillariella mellea  و 5/1% درختان داراي علائم پژمردگي وريتسليومي بودند و از آن ها V.dahliae جداسازي و بيماري زايي آن ها به اثبات رسيد. در استان گيلان (حومه رودبار، منجيل، لوشان و رستم آباد) از بين عوامل بيماري زا C.oleaginum عامل لكه چشم طاووسي و Botrytis cinerea عامل سرخشكيدگي شاخه ها از فراواني بيشتري برخوردار بودند. قارچ V.dahliae تنها از تعداد معدودي از درختان جداسازي گرديد.
به منظور بررسي فعاليت نماتدهاي پارازيت گياهي از خاك گلدان هاي حاوي قلمه و نهال هاي زيتون، آن هايي كه پژمرده يا خشك شده اند را به روش استفاده الك و سانتريفوژ جداسازي و بعد از بررسي عدم وجود و يا وجود نماتدهاي پارازيت گياهي در نمونه ها مشخص مي گردد كه اين عمل در استان گيلان انجام شده و نماتد شناسايي شده و تحقيقاتي روي آن ها صورت گرفته است.
در آخر لازم به ذكر است كه زيتون گياهي است مقاوم به كم آبي و سازگار با خاك هاي كم مايه و به تعبيري محصول ثروتمند خاك هاي فقير است ، اين گياه بومي آسياي غربي( ايران، اردن، عراق) بوده و در ايران تا قبل از اجراي طرح توسعه، زيتون منحصراً‌ در شيب هاي تند، سنگلاخ و كم آب دره سفيد رود، رودبار، منجيل و طارم با سطح زير كشت 6500 هكتار كشت مي شد و در مناطق ديگر مثل گرگان و مازندران به دليل عدم توجه، درختان زيتون از بين رفته و تنها نشانه هايي از آن به جا مانده است.
 

فهرست مطالب

عنوان                                                    صفحه

چكيده    1

مقدمه    3

روش تحقيق و بررسي    9

بيماريهاي مهم درختان زيتون وبررسيهاي انجام شده روي آن در چنداستان    13

پژمردگي ورتيسليومي    13

بيماري لكه طاووسي زيتون    21

سرخشكيدگي شاخه هاي جوان    26

بيماري فوماژين يا كپك دوده اي    27

بيماري مومي شدن ميوه    28

پوسيدگي ريشه و طوقه    29

ماكروفوماي زيتون    30   

آنتراكنوز زيتون    32

پوسيدگي بذر و هسته    33

بيماري فوماي زيتون    33

بيماري سرخشكيدگي سرشاخه ها    34

بيماري لكه برگي زيتون    34

خشكيدگي نوك سرشاخه ها    34   

سل زيتون    34

نماتد مولد غدة ريشه    38

گلسنگ زيتون    44

انگل گلدار سس    44

سرما و يخبندان    45

آفتاب سوختگي    46

ساير عوارض جوي    47

عدم باردهي    48

ريزش گل و ميوه    49   

سال آوري    51

ستروني    52

خفقان ريشه    53

كلروز    54

بررسي هاي انجام شده در استان هاي مختلف    55

جمع بندي و بحث    62

روش هاي حفاظت    66

دانلود کامل این فایل ، بعد از خریداری