بررسی تاریخ اسلام

1ـ تاريخ :الف ) ريشه و معناي لغوی تاريخ :· لفظ تاريخ معرب " ماه و روز " فارسی است و به معنای وقت شناسی يا شناسايی وقت است .· واژه تاريخ از زبان عربی " ارِّخ ، يأرِّخ ، تأريخاً " که متضمن ذکر وقايع و حوادث است .· واژه تاريخ ( History ) از زبان يونانی گرفته شده و به معنای مطالعه يا بررسی روزگاران گذشته است .ب ) تعريف اصطلاحی :· تاريخ دانشی است سرچشمه گرفته از حکمت و بيانگر سرگذشت ملت ها ، سيرت پيامبران و سياست پادشاهان .· تاريخ علم به احوال " انبيا ، ائمه ، فرمانروايان ، وزيران و حوادث بزرگی مانند جنگ ها و فتوحات " بر حسب زمان است .· تاريخ علم به وقايع مشهور و حوادث روزگار پادشاهان و دولتها است .· تاريخ فنی است که در آن از وقايع زمان و آنچه در عالم است از حيث تعيين و توقيت بحث ميکند.در جمع بندی تعاريف اصطلاحی :· تاريخ علم يا فنی است که در آن از وقايع مهم زمان گذشته انسان و جهان بحث می شود .· تاريخ علم يا فنی است که در آن از وقايع مهم زمان گذشته انسان بحث می شود .· تاريخ علم يا فنی است که در آن از وقايع مهم زمان گذشته انسانهايی مانند انبيا ، پادشاهان و ... بحث می شود .ج) تقسيم تاريخ :با توجه به بيان تاريخ مي توان آن را به دو دسته تقسيم كرد : 1ـ نقل وقايع تاريخي ( تاريخ نقلی )، 2ـ بيان تاريخ همراه با تجزيه و تحليل ( تاريخ علمی _ تحليلی ) . دسته اول به چگونگي و شرايط رخدادها اشاره مي كند و به طور كلي رويدادها را تشريح و بيان مي كند اما دسته دوم علت جويي مي‌كند و به چرايي رخدادها مي نگرد و علل آنها را بررسي مي كند. بنابراين بيان دسته دوم از تاريخ با ارزش تر بوده زيرا براي پند آموزي و عبرت گيري توده مردم بسيار مناسب است و به طور كلي جنبه كاربردي دارد .د ) فلسفه تاريخ :علم به تحولات و تطورات جامعه از مرحله ای به مرحله ديگر و علم به قوانين حاکم بر اين تطورات و تحولات را ، " فلسفه تاريخ " گويند .هـ ) فايده تاريخ :فايده تاريخ را مي توان از جهات مختلف بررسي كرد :· فايده تاريخ از ديدگاه قرآن و روايت : قرآن در آياتي هدف از ذكر ”قصص” را پند گيري ، عبرت آموزي ، تعقل و تفكر معرفي نموده به طور مثال در آيه 111 سوره يوسف ، قرآن فايده تاريخ را در عبرت گرفتن از اعمال گذشتگان مي داند و باز در آيه 120 سوره هود ، قرآن فايده تاريخ را در آرامش و تثبيت گرفتن دلها مي داند و در آخر هم به سخني از امام علي (ع) خطاب به امام حسن (ع) بر مي خوريم كه مي فرمايد : « اگر چه در تمام طول تاريخ همراه گذشتگان زندگي نكردم اما اخبار زندگي آنها را به دقت مطالعه كرده ام و با اين كار گويي در تمام مدت زنده بودن و همه حوادث تلخ و شيرين زندگي را از نزديك با آنها ديده‌ام » . اين بيان حكايت از تجربه و عبرت اندوزي دارد.· فايده تاريخ از منظر عقل و عقلا : چگونه می توان تصور نمود فايده و سودمندی تاريخ بر کسی پوشيده باشد و حال آنکه هيچ عاقلی بدون توجه به گذشته ، اقدام به کاری نمی کند و برای آغاز هر عملی نخست تاريخچه آن را مطالعه و بررسی و اندوخته پيشينيان در آن زمينه را سنجيده و سپس با اتکا بر آن گامهای ديگری را بر می دارد .و) عوامل محرک تاريخ : به دسته های زير تقسيم می شود1ـ تباهی قدرت2ـ عصبيت3ـ مبارزه مرتجع با پيشرو4ـ هجوم و دفاع5ـ اراده الهی6ـ جغرافيا7ـ زور و عوامل سياسی8ـ سنتهای الهی9ـ پيامبران و رهبران بزرگ الهی10ـ هجرت و مهاجرتو) اهميت و ضرورت آشنايي با تاريخ اسلام :1ـ ضرورت شناخت سنت پيامبر و ائمه اطهار ، 2ـ نياز شناخت شخصيت پيامبر(ص) و خاندان او ، 3ـ اهميت شناخت نحوه ظهور اسلام و چگونگي رشد و تكاپوي آن2ـ آشنايي با مورخين و منابع دست اول صدر اسلام :- ابن اسحاق ؛ قرن اول: كتاب سيره محمد (ص) مشهور به كتاب ابن اسحاق- ابومخنف ؛ قرن دوم : مقتل الحسين- احمد بن يحيی بلاذری ؛ قرن سوم : فتوح البلدان ، انساب الاشراف- واقدی ؛ قرن دوم : مغازی رسول الله (ص)- ابن اسعد ؛ قرن دوم : سنن النبی و ايامه- يعقوبی ؛ قرن سوم : تاريخ يعقوبی- طبری ؛ قرن سوم : تاريخ طبری- ابن هشام؛ قرن دوم : كتاب سيره محمد (ص)- مسعودی ؛ قرن چهارم : مروج الذهب _ التنبيه و الاشراف- شيخ مفيد ؛ قرن چهارم : ارشاد- ابن اثير ؛ قرن ششم : الکامل فی التاريخ- ابن خلدون ؛ قرن هشتم : ديوان المبتدا و الجز فی تاريخ العرب و العجممحيط پيدايش اسلام : از صفحه 31 تا 80 کتاب· به لحاظ جغرافيايي { نقشه ،‌مساحت ، تقسمات ، همسايه ها ، شهرهاي مهم و آب و هوا }· به لحاظ بافت جمعيتي (بائده ، عاربه ، مستعربه ، مهاجرين يهود)1ـ مساحت جغرافيايي جزيرة العرب چقدر است ؟ مساحت آن را از 2600 تا 3300 كيلومتر نقل كرده اند كه مساحت 3000 كيلومتر مناسبتر است.2ـ علت وجود اختلاف در بيان مساحت جزيره العرب چه بود ؟ در قسمت شماي جزيره العرب مرز خاص و مشخصي بين ايران و روم وجود نداشت. بعضي از تقسيمات جزيره العرب مثل يمن ، حيره و غسان در سلطه امپراطوري‌ ديگر بودند.3ـ جزيره العرب به چند بخش تقسيم مي شود نام ببريد ؟ جزيره العرب را 2 و 3 يا 5 بخش تقسيم نموده اند كه هر كدام از آنها مي تواند درست باشد، اين قسمتها شامل : حجاز ، نجد ، يمن ، يمن ، تهامه و عروض هستند.4ـ همسايگان جزيره العرب را نام ببريد ؟ به طور كلي همسايگان جزيره العرب دو امپراطوري بزرگ ايران و روم بوده‌اند ولي در نگاه جزئي تر همسايگاني چون يمن ، حيره و غسان را نيز دارد.5ـ شهرهاي مهم جزيره العرب كدامند ؟ در منطقه حجاز شهرهاي : مكه ، يثرب ، طائف و بندرهاي جده و ينبع . در منطقه يمن شهرهاي : صفا و عدن و در منطقه نجد شهر رياض وجود دارد.6ـ از لحاظ آب و هوا جزيره العرب به چند بخش تقسيم مي شود ؟ از لحاظ آب و هوا در منطقه گرم و بد آب و هوا : كه شامل صحراي مركزي آن بوده و علت گرماي بسيار هواي آن مي باشد كه شامل منطقه نجد نيز هست و منطقه خوش آب و هوا : به شهرهاي طائف ، نثرب ، خيبر و ناحيه يمن مي گفتند كه تنها رودخانه موجود در جزيره العرب در منطقه يمن قرار داشته و سد معارب بر روي آن واقع شده است.7ـ بافت جمعيتي جزيره العرب را معرفي كنيد ؟ بائده : كه به قبايل نابوده شده اطلاق مي شود. عاربه : كه قبايل گفته مي شد كه موطن آنها آنجا بوده و آنها از نسل يعرب بن قحطانيان يا عرب اصيل هستند و در يمن مستقر بودند. مستعربه : به معني عرب شده يعني كسانيكه بعداً عرب شده اند كه از جمله به بني اسماعيل ، عدنانيان كه در شمال و غرب مستقر بودند اطلاق مي شد . مهاجرين يهود : يهودياني بودند كه از امپراطوري ها به آنجا آمده اند.8ـ دلايل مهاجرت يهوديان به جزيره العرب چه بود ؟ زندگي در يك سرزمين آرام - دوري از جنگ و درگيري يهوديان و مسيحيان - اميد داشتن به ظهور پيامبر جديد9ـ نحوه اطلاق لفظ عرب بر جمعيت هاي ساكن را ذكر كنيد ؟ لفظ عرب مشتق شده از كلمه يعرب بن قحطان بوده است - لفظ عرب مشتق شده است از نحوه زندگي باديه نشيني و صحرا گردي بودن آنها - لفظ عرب مشتق شده از نوع زبان و تكلم آنها است.10ـ اديان رايج را به ترتيب بيشترين پيروان نام ببريد؟بت پرستي : در اكثر شهرهامسيحيت : در شهرهاي نجران ، حيره و غسانيهوديت : در شهرهاي يمن ، يثرب و خيبرحنفيت : به پيروان حضرت ابراهيم (ع) گفته مي شدصابعين : به پيروان يحيي اطلاق مي شدبت پرستي در جزيره العرب ريشه الهه ، مادي و تاريخي داشت اما قرآن جاهليت را علت بت پرستي مردم جزيره العرب بيان كرده است.